15 Eylül 2007 Cumartesi

ÖZEL EĞİTİMDE KAVRAMLAR VE SINIFLANDIRMA

ÖZEL EĞİTİMDE TEMEL KAVRAMLAR

ZEDELENME: Bireyin psikolojik, fizyolojik, anatomik özelliklerinde geçici ya da kalıcı türden bir kayıp, bir yapı ya da işleyiş bozukluğu olur. Vücudun bir parçasının olmayışı ,eksik oluşu, iyi işlemeyişi gibi durumlar birer ZEDELENMEDİR.

SAPMA: Bazen bireyin özelliklerinde zedelenme olmaksızın belirgin farklılıklar olabilir. Boyunun akranlarına göre uzun veya kısa oluşu gibi. Bu gibi farklılıklar SAPMA’dır.

YETERSİZLİK: Zedelenme ya da bazı Sapmalar sonucu, bir insan için normal sayılan bir
etkinliğin ya da yapımın önlenmesi, sınırlanması haline YETERSİZLİK denir. Bacakların olmayışı yürümede zorluk çıkarır. Böylece yürüyememe, yürüyerek sonuçlandırılacak etkinliklerde yetersizlik hali olur. Görmede görememe, işitmede işitememe, konuşamama, okumada okuyamama, gibi.
Yetersizlik geçici-kalıcı, giderilebilir-giderilemez, gelişen-gerileyen, etkisi durumdan duruma değişebilen özellikler gösterebilir. Yetersizlik daha çok bireye bağlıdır, bireyseldir.

ÖZÜR-ENGEL: Bireyin yaşamı boyunca yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak oynaması gereken roller vardır. Birey yetersizlik yüzünden bu rolleri oynayamaz durumda kalırsa buna ÖZÜR-ENGEL denir. Yani birey belli bir zamanda belli bir durumda yapması istenilenleri yetersizlik yüzünden yapamazsa, yetersizlik özür- engele dönüşür.

ÖZEL EĞİTİME MUHTAÇ ÇOCUK: Beden, zihin, ruh, duygu, sosyal ve sağlık özellikleri ve durumlarındaki olağan dışı ayrılıkları sebebiyle normal eğitim hizmetlerinden yaralanamayan 4-18 yaş grubundaki çocuklardır.(2916 sayılı kanun)

ÖZEL EĞİTİM: Özel eğitime muhtaç çocukların eğitimleri için özel olarak yetiştirilmiş personel ve geliştirilmiş eğitim programları ile bu çocukların özür ve özelliklerine uygun ortamda sürdürülen eğitimdir.(2916 sayılı kanun)

ZİHİN ENGELLİ ÇOCUK: AAMR (American Association On Mental Retardation) nin 1992 yılında yaptığı tanım şöyledir: Hali hazırdaki işlevlerde önemli derecede normal altı, bunun yanı sıra uyumsal beceri alanlarından (iletişim, özbakım, ev yaşamı, sosyal beceriler, toplumsal yaralılık, kendini yönetme, sağlık ve güvenlik, işlevsel akademik beceriler, boş zaman ve iş) iki ya da daha fazlasında sınırlılıklar gösterme durumudur.Zihin engellilik 18 yaşından önce ortaya çıkmaktadır.
Ülkemizde ise 1990 yılında yayınlanan Eğitilebilir Çocuklar İlkokul Programında şöyle tanımlanmıştır.
Doğumdan önce, doğum esnasında ve sonraki gelişim sürecinde oluşan çeşitli nedenlerle zihin, sosyal, olgunluk, psikodevimsel, gelişim ve fonksiyonlarında sürekli yavaşlama, duraklama, ve gerileme sonucu olarak yaşıtlarına göre ¼ ve daha yüksek oranda gerilik ve yetersizliği nedeniyle normal eğitim programından yararlanamayana “Geri zekalı “denir.

SINIFLANDIRMA

PSİKOLOJİK SINIFLANDIRMA: Zeka bölümü 75-50 arasında olanlara HAFİF, 55-40 arasında olanlara ORTA, 40-25 arasında olanlara AĞIR, 25’in altında olanlara ÇOK AĞIR denilmektedir.

EĞİTSEL SINIFLANDIRMA: Zeka bölümü 75-50 arasında olanlara EĞİTİLEBİLİR, 50-25 arasında olanlara ÖĞRETİLEBİLİR, 25’in altında olanlara AĞIR VE ÇOK AĞIR denilmektedir.
EĞİTİLEBİLİR ZİHİNSEL ENGELLİLER: Gelişimleri normallerden önemli bir farklılık göstermediği için genellikle okula başlayana kadar farkına varılmazlar. Okulda akademik çalışmalarda karşılaştıkları güçlükler sonucu gerilikleri ortaya çıkar.”Eğitilebilir” terimi bu gruba giren çocukların okuma, yazma, matematik gibi temel akademik becerileri öğrenebileceklerini açıklamaktadır. Bu çocuklar temel akademik becerilerin yanında öz bakım becerilerini öğrenebilirler, ileride yetişkinlik çağında bütünüyle ya da kısmen geçimlerini sağlayabilecek bir iş becerisi kazanabilirler.
ÖĞRETİLEBİLİR ZİHİNSEL ENGELLİLER: Genellikle gerilikleri okul öncesi dönemde fark edilir. Çünkü gelişim özellikleri normallerden önemli farklılıklar göstermektedir.”Öğretilebilir” terimi iki anlama gelmektedir.
1)Temel akademik becerilerde eğitilemez.
2)Günlük yaşamın gerektirdiği sosyal uyum, pratik iletişim ve öz bakım becerilerini öğrenebilir.
Bu grupta yer alanlar yetişkinlik çağında evde, korumalı iş yerlerinde çalışarak geçimlerini kısmen ya da bütünüyle sağlayabilirler.
AĞIR VE ÇOK AĞIR DERECEDE ZİHİNSEL ENGELLİLER: Gerilikleri doğum anında ya da doğumu izleyen ilk günlerde fark edilir.Bazı basit öz bakım becerilerini öğrenebilirler.Ancak yaşamları boyunca sürekli olarak bakım ve yardıma gereksinim duyarlar.
TANILAMA: Tanılama işlemini psikologlar ve özel eğitim almış özel eğitim uzmanı kişiler yapmaktadır.
Günümüzde en yaygın olarak kullanılan bireysel zekâ testleri; Stanford-Binet ve Wısc-R’dır. Bu testlerin diğer zeka testlerine geçerlilik ve güvenilirlikleri daha yüksektir. Her iki testte de sözel ve yapım (performans) soru maddeleri yer almaktadır. Testlerde sorulara verilen yanıtların doğruluğuna göre zekâ yaşı hesaplanmaktadır. Bu hesaplamada şu formül kullanılmaktadır.
ZEKA YAŞI (ZY)
ZEKA BÖLÜMÜ (ZB)= ------------------------ X100
TAKVİM YAŞI (TY)
KAYNAK
1)Özsoy, Özyürek, Eripek “Özel Eğitime Giriş”